NIEMCY – Zasiłek rodzinny w Niemczech (Kindergeld)

Wbrew powszechnej opinii Kindergeld, czyli zasiłek rodzinny, nie jest świadczeniem socjalnym. Co prawda jest wypłacany przez kasy świadczeń rodzinnych (niem. Familienkassen), jednak stanowi środek wyrównania ciężarów podatkowych ponoszonych przez rodziny wychowujące dzieci. Kidergeld ma na celu zapewnienie minimalnej egzystencji dziecka wolnej od podatków. Uprawnienie to powstaje z mocy prawa, z chwilą urodzenia się dziecka, jednak aby zasiłek został wypłacony, należy złożyć odpowiedni wniosek.

Państwo niemieckie wypłaca rocznie około 33 milionów (33.000.000) euro dla około 14 milionów dzieci. Bez wątpienia jest to atrakcyjna możliwość uzyskania wsparcia finansowego dla rodzin wychowujących dzieci. Nasuwa się więc pytanie, komu i w jakiej wysokości przysługuje taki zasiłek oraz jakie warunki trzeba spełnić, aby go otrzymać?

W niniejszym artykule skierowanym przede wszystkim do obywateli polskich wykonujących działalność również na terenie Niemiec przedstawimy główne aspekty Kindergeld dla obcokrajowców.

1. Podstawy prawne

Regulacja prawna Kidergeld znajduje się w dwóch ustawach:

a. Einkommensteuergesetz (ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych) oraz
b. Budeskindergeldgesetz (federalna ustawa o zasiłku rodzinnym).

Na podstawie pierwszej z nich zasiłek mogą otrzymać ci uprawnieni, którzy w Niemczech podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, natomiast drugą stosuje się w przypadku podlegania ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Od tego, która z tych ustaw jest stosowana w konkretnym przypadku, zależy również właściwość rzeczowa sądu. Dla sporów powstałych na tle ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych właściwy jest sąd finansowy, zaś spory związane ze stosowaniem federalnej ustawy o zasiłku rodzinnym rozstrzyga sąd społeczny.

2. Uprawnieni

Zasiłek rodzinny jest pewnego rodzaju zwolnieniem podatkowym od wydatków powstających w związku z wychowywaniem i utrzymywaniem dzieci. Z tego względu z roszczeniem o wypłatę Kindergeld mogą wystąpić tylko rodzice.

Co do zasady wniosek złożyć mogą tylko rodzice lub jeden z nich, którzy mają w Niemczech miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Uprawnienie to nie zależy od obywatelstwa lub działalności zarobkowej rodziców.

Kolejnym podstawowym warunkiem, jaki trzeba spełnić, jest pozostawanie dzieci w gospodarstwie domowym rodziców, czyli wspólne zamieszkiwanie.

Uprawnieni do zasiłku są również obcokrajowcy, którzy korzystają ze swobody wyboru miejsca zamieszkania. Do takich osób należą wszyscy obywatele Unii Europejskiej, a więc także obywatele Rzeczpospolitej Polskiej. Obywatele państw Unii Europejskiej nie muszą posiadać prawa pobytu lub innego zaświadczenia dokumentującego zamieszkiwanie na terenie Niemiec. Zatem Polacy nabywają prawo do zasiłku rodzinnego na tych samych warunkach co Niemcy.

Zasadniczo prawo do zasiłku przysługuje na wszystkie dzieci od momentu urodzenia do ukończenia przez nie 18 roku życia. Ponadto pod określonymi, wymienionymi poniżej, warunkami zasiłek może być wypłacany również później:

a) dzieci kształcące się w zawodzie – Kidergeld może być wypłacane także na dzieci powyżej 18 lat, a do ukończenia przez nie 25 roku życia, jeśli dalej się kształcą zawodowo (przez co należy rozumieć wszelkie formy zdobywania wiedzy, umiejętności i doświadczenia, zarówno w zakładzie, jak i na uczelni wyższej i uniwersytecie, które mogą stanowić podstawy do późniejszego wykonywania zawodu). Po ukończeniu studiów lub kształcenia zawodowego prawo do zasiłku trwa nadal, jeśli dziecko podejmie pracę nieprzekraczającą 20 godzin tygodniowo.

b) dzieci nie kształcące się – Kindergeld może być wypłacane do ukończenia 25 roku życia, jeśli dziecko zamierza podjąć kształcenie zawodowe, które jednak nie może się rozpocząć lub być kontynuowane ze względu na brak miejsc pracy. Uwzględnienie dziecka niemającego miejsca szkoleniowego zakłada, że mimo poważnych wysiłków poszukiwanie takiego miejsca przy najbliższej możliwej okazji okazało się do tej pory bezskuteczne.

c) okres przejściowy – ponadto będzie ono wypłacane również przez 4 miesiące w razie przerwy między ukończeniem nauki a podjęciem pracy. Prawo to przysługuje do ukończenia przez dziecko 25 roku życia.

d) służba ochotnicza – roszczenie o wypłatę zasiłku rodzinnego powstaje w czasie podjęcia służby ochotniczej.

e) dziecko niebędące pracownikiem – po ukończeniu przez dziecko 18 roku życia a do ukończenia 21, prawo do zasiłku przysługuje dziecku które nie pozostaje w stosunku pracy i jest zarejestrowane w urzędzie pracy jako poszukujący pracy w Niemczech.

f) dziecko niepełnosprawne – ponadto prawo do zasiłku przysługuje powyżej 25 roku życia, kiedy z powodu fizycznych lub psychicznych ograniczeń dziecko nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać.

g) pozostali uprawnieni – oprócz rodziców uprawnieni są również dziadkowie, rodzice zastępczy i rodzice przybrani. Jeśli uprawnionych do zasiłku z tytułu jednego dziecka jest kilka osób, będzie on wypłacony tylko jednej osobie.

3. Powstanie i utrata prawa do Kindergeld

Prawo do zasiłku powstaje w miesiącu, w którym wnioskodawca i jego dzieci udowodnią swoje miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w Niemczech. Wnioskodawca nie potrzebuje pozwolenia na pobyt, jeśli jego dzieci mieszkają w jednym z krajów Unii Europejskiej. W takiej sytuacji prawo do zasiłku powstaje bezpośrednio na podstawie prawa niemieckiego.

Prawo do zasiłku nie powstanie jednak jeśli obcokrajowiec otrzymuje za granicą świadczenia na rzecz dzieci, które są porównywalne do zasiłku rodzinnego w Niemczech. Jeśli więc w Polsce otrzymują Państwo zasiłek rodzinny, to pobieranie takiego zasiłku w Niemczech będzie niemożliwe. Jednak jeśli wysokość pobieranego zasiłku rodzinnego jest niższa od wysokości przysługującego Kindergeld, mogą Państwo złożyć wniosek o Kindergeld, które zostanie przyznane w wysokości różnicy między tymi zasiłkami.

4. Wysokość zasiłku

Zasiłek przysługuje za każdy miesiąc w pełnej wysokości niezależnie od dnia, w którym zostały spełnione przesłanki do jego otrzymania. Jeśli więc dziecko urodziło się choćby ostatniego dnia miesiąca i rodzice złożą wniosek o Kindergeld, otrzymają je w zagwarantowanej miesięcznej wysokości.

Zgodnie z §66 niemieckiej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych Kidergeld wynosi:
– na pierwsze i drugie dziecko – 188 euro,
– na trzecie – 194 euro
– na czwarte i kolejne – 219 euro.

Od 1 stycznia 2016 r. każda z tych kwot będzie podwyższona o 2 euro.

5. Wniosek o zasiłek i przedawnienie

Wniosek o zasiłek powinien zostać złożony we właściwej kasie świadczeń rodzinnych. Jak określić tę właściwość? Zgodnie z § 13 federalnej ustawy o zasiłku rodzinnym właściwość miejscową wyznacza miejsce zamieszkania uprawnionego do otrzymania zasiłku. Jeśli uprawniony ma miejsce zamieszkania za granicą, rozstrzygająca będzie siedziba pracodawcy. Jeśli natomiast uprawniony nie ma pracodawcy w Niemczech, właściwa jest kasa rodzinna w Norymbergii.

Wniosek można złożyć w formie pisemnej lub elektronicznej. Formularze wniosków znajdą Państwo w niniejszym linku: http://www.kindergeld.org/formulare.html. Rozpatrzenie wniosku trwa ok. 1,5 miesiąca.

Zgodnie z § 45 kodeksu prawa socjalnego (niem. Sozialgesetzbuch) świadczenia socjalne przedawniają się z upływem 4 lat. W związku z tym, prawo do Kidergeld może być dochodzone nawet do 4 lat wstecz. Powstałe wcześniej, więcej niż przed 4 laty, i niewypłacone świadczenia ulegają przedawnieniu i nie przysługują.

Autor:
Agnieszka Bonikowska
Konsultant

Nadzór merytoryczny:
Dariusz Kowalczyk
Partner