Kwota wolna od podatku jest niezgodna z Konstytucją – wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich zajął się kwestią kwoty wolnej od podatku, a konkretniej jej zgodnością z art. 2 Konstytucji – wyrażającym zasadę sprawiedliwości społecznej oraz z art. 84 Konstytucji – statuującym zasadę sprawiedliwości podatkowej.

W wyroku z dnia 28 października 2015 r. (sygn. akt K 21/14) Trybunał orzekł, że „art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm., dalej ustawa o PIT) w zakresie, w jakim nie przewiduje mechanizmu korygowania kwoty zmniejszającej podatek, gwarantującego co najmniej minimum egzystencji, jest niezgodny z art. 2 i art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.”. Warto zaznaczyć, że Trybunał skorzystał ze swojego uprawnienia do odroczenia terminu utraty mocy obowiązującej przez przepis we wskazanym zakresie i termin ten wyznaczył na dzień 30 listopada 2016 r.

Rzecznik Praw Obywatelskich swój wniosek oparł na twierdzeniu, iż przepis art. 27 ustawy o PIT narusza zasady sprawiedliwości społecznej i sprawiedliwości podatkowej wynikające z Konstytucji w ten sposób, że ustala kwotę wolną od podatku bez uwzględnienia przyjętych w obowiązującym prawie kryteriów ubóstwa. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich brak waloryzacji kwoty wolnej od podatku jest wątpliwym rozwiązaniem z punktu widzenia ww. zasad konstytucyjnych. Warto nadmienić, że wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w marcu 2014 r. w stosunku do marca 2008 r. wyniósł 117,9, co daje wzrost cen o 17,9 %. Tymczasem wraz z ustawą z dnia 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 202, poz. 1956 z późn. zm.) nastąpiło zaniechanie waloryzacji kwoty wolnej od podatku. Ustawodawca tylko raz zwiększył kwotę zmniejszającą podatek o 25 zł (z kwoty 530,08 zł do kwoty 556,07 zł – na podstawie ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 217, poz. 1588 ze zm.). Zatem od 2007 r. kwota wolna od podatku pozostaje na niezmiennym poziomie 3.089 zł, a tymczasem wzrost cen towarów i usług następuje każdego roku.

Zdaniem Rzecznika założenie, że „przekroczenie przez podatnika kwoty wolnej od podatku (3.089 zł w ciągu roku podatkowego) świadczy o tym, iż jest on w stanie zaspokoić swoje elementarne potrzeby życiowe i posiada równocześnie rzeczywistą zdolność d ponoszenia ciężarów publicznych w postaci uiszczania podatku dochodowego”, wymagało weryfikacji. Rzecznik odwołał się do instytucji pomocy społecznej i wskazał, że przesłanką przyznania pomocy społecznej jest uzyskiwanie dochodu przez osobę samotnie gospodarującą w wysokości 542 zł miesięcznie, co daje 6.504 zł rocznie. A zatem, osoba, która w świetle przepisów o pomocy społecznej uznana zostałaby za ubogą i której przysługiwałoby prawo do pomocy społecznej, w świetle prawa podatkowego jest widziana jako osoba zdolna do ponoszenia ciężarów podatkowych.

Z kolei Sejm poprzedniej kadencji w odpowiedzi na wniosek Rzecznika podkreślił, że nie można utożsamiać systemu podatkowego z systemem pomocy społecznej i stosować w obu tych systemach jednakowych kryteriów oceny sytuacji jednostki. Każda bowiem osoba korzysta z dóbr publicznych, a więc powinna przyczyniać się do ich wspólnego utrzymania.

Uzasadnienie wyroku nie jest jeszcze znane. Jednak zaskarżony przepis został uznany w określonym zakresie za niekonstytucyjny, co w przyszłości wymusi podjęcie kroków w celu usunięcia tej niezgodności i uchwalenia nowych przepisów.

Jeśli są Państwo zainteresowani argumentami, na których oparł się Trybunał Konstytucyjny, zachęcamy do śledzenia naszej strony, na której pojawi się komentarz do uzasadnienia wyroku.

Przygotowała
Agnieszka Bonikowska
Konsultant

Nadzór merytoryczny
Anna Michalak
doradca podatkowy
nr wpisu 12380